Ongeveer de helft van de werknemers geeft aan de afgelopen twee jaar een opleiding of cursus te hebben gevolgd. Dat aandeel is licht gestegen ten opzichte van 2021 en ligt nu ongeveer op het niveau van 2019. Deze lichte stijging is terug te zien bij alle verschillende leeftijdsgroepen, opleidingsniveaus en sectoren. Dit markeert de eerste stijging die we zien in de cijfers, na een lange periode van dalende scholingsdeelname en een dip gedurende de coronaperiode. Gemiddeld over de laatste vijf jaar is nog steeds sprake van een licht dalende trend.

In 2022 neemt ongeveer 17% van de werknemers deel aan een opleiding van 6 maanden of langer. Dat aandeel daalde het afgelopen jaar relatief sterk bij lager en middelbaar opgeleiden, bij jongeren en bij werknemers met flexibele contracten. Bij hoger opgeleiden is juist een lichte stijging te zien.

In 2022 volgde iets meer dan twee derde van de werknemers een opleiding of cursus primair om hun huidige functie beter te kunnen uitvoeren, terwijl ongeveer 20% zich voorbereidde op toekomstige veranderingen in hun werk, en zo’n 15% om hun kansen op werk in de toekomst te vergroten. Deze verhoudingen blijven redelijk stabiel.

Informeel leren, zoals leren van uitdagende taken of van collega’s, is in zowel 2020 als 2022 gemeten via de enquêtes die gebruikt zijn voor deze monitor. In beide metingen geven veel mensen aan te leren tijdens het werk. Meer dan 90% van de werknemers leert van collega’s en van taken en ongeveer 40% leert daar veel van.

Uit de monitor blijkt dat werkenden leren en ontwikkelen belangrijk vinden. Zo vindt 92% van de werknemers leermogelijkheden op het werk belangrijk of zeer belangrijk en 85% is daar ook tevreden over. De meeste werknemers geven aan dat hun kennis en vaardigheden goed aansluiten op het werk dat ze doen. Echter, er is een kleine toename in de groep die aangeeft te beschikken over te weinig kennis en vaardigheden (7% in 2022). De behoefte aan een opleiding of cursus is door de jaren heen gedaald, van 49% in 2012 naar 43% in 2022. Na een tijdelijke stijging tijdens de COVID19-pandemie is de behoefte nu vergelijkbaar met het niveau in 2017.

Uit de monitor blijkt dat 56% van de werknemers in hoge mate bevlogen is, 58% veel autonomie ervaart en 61% veel variatie in het werk heeft. Deze percentages zijn vrij stabiel gebleven over de afgelopen jaren. De betrokkenheid bij de organisatie is gedaald van 73% in 2020 naar 69% in 2022. Daarentegen ervaart een toenemend aandeel van 80% van de werknemers steun van hun leidinggevende voor leren en ontwikkelen. Een vergelijkbaar percentage van werknemers heeft functioneringsgesprekken en scholingsmogelijkheden.

Er zijn grote verschillen tussen groepen werkenden. Hieronder worden deze verschillen op hoofdlijnen toegelicht. In deel II van deze publicatie zijn de verschillen nader te bekijken in de interactieve figuren.

Opleidingsniveau, contractvorm en leeftijd

In de samenvattende figuren hieronder is te zien dat gedrag, urgentiegevoel en stimulerende factoren over het algemeen minder positief uitpakken voor werkenden met een lager opleidingsniveau, werknemers met een uitzendcontract⁴ en, in mindere mate, voor 50-plussers. Zo heeft 60% van de hoger opgeleiden scholing gevolgd, tegenover 37% van de lager opgeleiden, en leren hoger opgeleiden aanzienlijk vaker op een informele manier dan lager opgeleiden.

Ook de verschillen tussen contractvormen zijn groot. Zo heeft 57% van de werknemers met een vast contract scholing gevolgd, tegenover 44% van de mensen met een uitzendcontract en 29% met een oproepcontract. Opvallend is dat er in 2022 een relatief grote toename in leergedrag te zien was bij mensen met flexibele contracten en uitzendkrachten. Laag opgeleiden en uitzendkrachten volgen vaker dan de andere groepen een formele (diploma-gerichte) opleiding. Dat is deels te verklaren doordat het hier vaak om jongeren gaat die nog studeren of naar school gaan en voor wie het werk dus een bijbaan is. Verder valt op dat de urgentie om te leren vooral bij laag opgeleiden en 55-plussers beperkt wordt gevoeld, terwijl uitzendkrachten juist vaker dan gemiddeld behoefte hebben aan scholing. Laag opgeleiden en uitzendkrachten worden ook minder gestimuleerd om zich te ontwikkelen dan hoger opgeleiden en mensen met vaste contracten.

Zelfstandig ondernemers zonder personeel (zzp)

Traditioneel gezien volgen zzp’ers minder vaak opleidingen en cursussen dan werknemers. Hoewel het leergedrag van zzp’ers de afgelopen jaren is toegenomen, is dit tussen 2020 en 2022 gelijk gebleven, mogelijk als gevolg van de coronacrisis. Zzp’ers leren in hun werk ongeveer even vaak veel van hun taken als dat werknemers dat doen, maar iets minder vaak van mensen. Zzp’ers ervaren wel vaker autonomie en variatie in het werk. Bijna 95% is in 2020 zeer tevreden over de leermogelijkheden in het werk tegenover 85% onder werknemers.

Informeel leren omvat zowel het leren van taken als het leren van mensen op het werk. Men kan leren door bijvoorbeeld met collega’s te overleggen of samen te werken, nieuwe taken uit te voeren, of door feedback te krijgen van collega’s, leidinggevenden of klanten. Deze manier van leren is een belangrijke aanvulling op het gebied van skills-ontwikkeling. In 2022 geeft 39% van de Nederlandse werknemers aan dat zij veel leren van de taken op het werk, terwijl 41% aangeeft veel te leren van mensen. De helft van de werknemers geeft aan dat zij het makkelijk vinden om nieuwe dingen te leren voor het werk.